Her yıl 16 Mayıs’ta farkındalık oluşturmak amacıyla kutlanan Uluslararası Çölyak Günü’nde, glutensiz beslenmenin hayat kurtarıcı olduğu bir kez daha hatırlatılıyor.
Gluten intoleransı olarak da bilinen çölyak hastalığı, dünya genelinde milyonlarca insanın hayatını doğrudan etkileyen kronik bir rahatsızlık. Her yıl 16 Mayıs’ta kutlanan Uluslararası Çölyak Günü, bu önemli hastalık hakkında farkındalık yaratmayı amaçlıyor. Türkiye'de her 100 kişiden 1’inde görülen çölyak hastalığı, doğru tanı ve ömür boyu sürecek bir diyetle yönetilebiliyor.
Çölyak Hastalığı Nedir?
Çölyak hastalığı, bağışıklık sisteminin gluten proteinine karşı anormal tepki vermesi sonucu ince bağırsakların zarar görmesiyle oluşan otoimmün bir hastalıktır. Gluten; buğday, arpa, çavdar ve bazı yulaf türlerinde bulunan bir protein türüdür. Hastalar gluten içeren gıdaları tükettiklerinde, bağışıklık sistemi ince bağırsak hücrelerine zarar vererek besin emilimini bozar.
Çölyak Belirtileri Nelerdir?
Sürekli karın ağrısı ve şişkinlik
İshal veya kronik kabızlık
Kilo kaybı ve büyüme geriliği (çocuklarda)
Demir eksikliği anemisi
Ciltte döküntü ve kaşıntı (Dermatitis Herpetiformis)
Halsizlik, yorgunluk, kemik erimesi
Bu semptomlar her bireyde farklı şiddette ortaya çıkabilir. Bazı kişilerde hiçbir belirti görülmeden, yalnızca kan tahlilleriyle tanı konabilir.
Çölyak Hastaları Nasıl Beslenmeli?
Çölyak hastalığında tek tedavi yöntemi ömür boyu glutensiz diyet uygulamaktır. Bu diyet, bağırsağın kendini onarmasına olanak sağlar ve belirtilerin ortadan kalkmasını sağlar.
Tüketilmesi Gereken Gıdalar:
Glutensiz tahıllar (mısır, pirinç, karabuğday, kinoa, amarant)
Taze meyve ve sebzeler
Et, balık ve yumurta (işlenmemiş)
Süt ve süt ürünleri (gluten içermeyenler)
Glutensiz unlar (pirinç unu, mısır unu, badem unu)
Sert kabuklu yemişler ve baklagiller
Kaçınılması Gereken Gıdalar:
Buğday, arpa, çavdar ve bazı yulaf türleri
Ekmek, makarna, kek, kurabiye gibi glutenli unla yapılan ürünler
Hazır çorbalar, soslar ve işlenmiş gıdalar (etiketi dikkatle kontrol edilmeli)
Panierlenmiş (ekmek kırıntısıyla kaplanmış) yiyecekler
Bira ve bazı alkollü içecekler
Etiket Okuma Alışkanlığı Şart
Çölyak hastaları için en büyük tehlike, glutenin fark edilmeden tüketilmesi. Bu nedenle ambalajlı ürün alırken “glutensiz” ibaresi taşıması oldukça önemlidir. Ayrıca, çapraz bulaş riski nedeniyle dışarıda yemek yerken kullanılan mutfak malzemelerine de dikkat edilmesi gerekir.
Türkiye’de Glutensiz Yaşam Zor mu?
Türkiye'de son yıllarda çölyak konusunda bilinçlenme artarken, glutensiz ürünlere erişim halen her bölgede eşit düzeyde sağlanamıyor. Büyük şehirlerde glutensiz raf ürünleri yaygınlaşırken, Anadolu’nun bazı bölgelerinde hastaların kendi glutensiz ekmeklerini evde üretmeye çalıştığı biliniyor. Devlet tarafından sağlanan bazı desteklerin ve çölyak derneklerinin çalışmaları bu konuda önemli rol oynuyor.
Çocuklarda Çölyak Hastalığına Dikkat!
Çocuklarda büyüme geriliği, huzursuzluk, kansızlık gibi belirtiler çölyakla ilişkilendirilebilir. Bu yüzden özellikle erken yaşlarda doğru tanı büyük önem taşır. Erken teşhis edilen çölyak hastaları, ömür boyu sağlıklı bir yaşam sürebilir.
Glutensiz Yaşam Bir Zorunluluk Değil, Hayat Kurtarıcı
16 Mayıs Uluslararası Çölyak Günü, toplumda farkındalığı artırarak çölyak hastalarının sesini duyurmak için bir fırsat sunuyor. Glutensiz diyet, bir tercihten öte bu bireyler için yaşam kalitesini doğrudan etkileyen tıbbi bir zorunluluk. Dolayısıyla hem toplumsal bilinç hem de gıda sektöründe daha fazla duyarlılık geliştirilmesi hayati önem taşıyor.
