Kadın sağlığında kistler en çok karşılaşılan sorunlardan birisidir. Kistler vücudun her hangi bir yerinde olabilen içi su dolu keseciklerdir. Etrafı kist duvarı ile çevrilidir. Over kistleri her yaşta görülse de çoğunlukla üreme çağlarında ortaya çıkarlar. Kistler çoğunlukla fonksiyonel ve zararsızdırlar. Yumurtalık (over) dokusu işlevi itibarıyla kist üretebilir.

.

Belirtiler

Yumurtalık kistleri çoğu zaman belirti vermezler. Aşağıdaki belirtilerden herhangi biri veya birkaçı bir arada görülebilir.

Adet düzensizliği, lekelenme veya adet görememe

Ağrılı adet görme ve zaman içinde ağrı şiddetinin artması

Kasıklarda ağrı

Karında dolgunluk ve basınç hissi

İlişki esnasında ağrı

Büyük boyutlu kistlerde ele kitle gelmesi veya karında şişme

Göğüslerde dolgunluk

İdrar ve barsak şikayetleri

Kilo alma

Bulantı, kusma

Tüylenmede artış

İnfertilite (Kısırlık)

Kist torsiyonu (boğulması) belirtileri

Ani şiddetli keskin ağrı hissedilmesi kist rüptürü (yırtılması) belirtisi olabilir

Tanı

Tanı genellikle rutin jinekolojik muayene esnasında konur. Kist tanısını doğrulamak için vajinal yolla veya karından ultrasonografi yapılır. Bu şekilde kistin tipi ve kötü huylu olup olmadığı hakkında bilgi almak mümkün olur. Nadiren bilgisayarlı tomografi, MR gibi ek görüntüleme tekniklerine de gerek duyulabilir. Kistin tipinin belirlenmesine yönelik olarak tümör belirteçleri adı verilen kan incelemelerinin yapılması gerekebilir. Yumurtalık kistlerinin çoğu iyi huyludur. Bu tümör belirteçlerinden bir tanesi CA-125’tir. Ailede yumurtalık kanseri öyküsü olanlarda, menopoz sonrası gelişen kistlerde veya kanser şüphesi olan durumlarda kanda CA-125 adlı tümör markerin seviyesine bakılabilir. Tanı koymak veya kitlenin kötü huylu olup olmadığının belirlenmesi için gerekirse laparaskopi de yapılabilir. Yumurtalıklara yakın komşulukta oluşabilecek diğer organlara ait kitleler yumurtalık kistlerinin ayırıcı tanısında dikkate alınmalıdır

YUMURTALIK KİSTLERİ TİPLERİ

Fonksiyonel (İşlevsel) Kistler

Fonksiyonel kistler folikülün büyümeye devam etmesiyle (folikül kisti) veya yumurtlama sonrası oluşan cismin gerilememesiyle (korpus luteum kisti) olarak ortaya çıkarlar ve üreme çağında en sık görülen kistlerdir.

1-Folikül Kistleri

Ureme çağında en sık rastlanan kist tipidir. Gelişen yumurta hücresinin çatlamaması ve büyümeye devam etmesi ile oluşur. Gergin ve içinde berrak sıvı içeren kistlerdir. Çoğunun çapı 4 santimetrenin altındadır ve genellikle belirti vermezler. Folikül kistleri doğum kontrol haplarının yardımıyla veya çoğu zaman kendiliğinden 1–3 adet döngüsü sonrasında kaybolurlar. Cerrahi yapılmamalıdır.

2-Korpus Luteum Kistleri

Yumurtlama sonrasında normal olarak oluşan yapının (sarı cisim; korpus luteum) aşırı büyümesiyle veya bu yapının içine kanama olmasıyla ortaya çıkarlar. Bu kistler folikül kistlerine göre genelde daha ağrılı ve büyüktürler.

Kural olarak, follükül kistleri gibi, kendiliğinden erirler. Hormon salgılanmasına devam ettiği için adet gecikmelerine neden olabilir. Nadiren kist içine kanama olup çok büyüyebilir. Yine nadiren kist içine kanama batın dışına sızabilir; karın içi için en fizyolojik kan bile çok rahatsız edicidir, nu nedenle çok alevli bir tablo oluşur (akut batın). Yine diğer bir alevli tablo da kist içeren yumurtalığın kendi sapı etrafında dönmesidir (torsiyon). Her iki durum da nadir olarak görülür ama her iki durumda da laparoskopi yapmak gerekebilir.

Kistlerin büyük çoğunluğu kendiliğinden veya basit tedavilerle iyileşip kaybolacağından ameliyat çoğu zaman gereksizdir. Kendiliğinden eriyecek yumurtalık “kistleri”’ne gereksiz cerrahi ileride kısırlığa neden olabilmektedir. Bu durum

1)yumurtalık kapasitesinin olumsuz etkilenmesi;

2)yumurtalık etrafı yapışıklıklar oluşması üzerinden olmaktadır.

Maalesef, ülkemizde, bu temelde gereksiz yumurtalık kist ameliyatları sonrası tek şans tüp bebek olan hatta tüp bebek şansı bile azalmış yumurtalık kapasite nedeni ile risk atında olan çok sayıda etkilenmiş hasta bulunmaktadır.

Patolojik Yumurtalık Kistleri

Endometrioma (Çikolata Kisti) (Endometriozis)

Doktora ağrılı adet görme ve bu ağrının zaman içinde artması, ilişki esnasında ağrı, infertilite (kısırlık) gibi şikayetlerle başvuran hastalarda endometriozis olasılığı akla gelmelidir. Uterusun (rahmin) içini döşeyen endometriyum adı verilen dokunun hücrelerinin endometriyum dışı bir lokalizasyonda bulunmasına endometriozis denir. Yumurtalıklarda bulunan endometriyum dokusu kendi içine kanayıp içi koyu kahverengi, eskimiş kan dolu kistik oluşumlar meydana getirebilir. Bu kistik oluşuma endometriyoma denir. Kist içi çikolata kıvamında bir sıvı ile doludur ve bu nedenle aynı zamanda çikolata kisti olarak da adlandırılmaktadır. Endometriosis karın içi organlarını birbirlerine yapıştırabilir. Bu yapışıklıklar ağrı ve infertilite gibi belirtilere neden olabilir.

Dermoid Kist (Teratom)

20 yaşından küçüklerde en sık görülen tümördür. Dermoid kist %12 oranında her iki yumurtalıkta görülebilir. Karın ağrısı yapabilir. Torsiyone olup (kendi etrafında dönüp) akut karın tablosu adı verilen ve acil cerrahi gerektiren bir duruma neden olabilir. Dermoid kist tanısını koymak ultrasonografi ile nispeten belirgin görünümü nedeni ile kolaydır. Çünkü kistin içi çeşitli vücut dokularıyla doludur. Dermoid kist cilt, kıl yapıları, kemik ve sinir hücreleri ve bazen diş dokusu bile içerebilir. Yumurtlama ile ilgili süreçlerden değil embriyonel dönemde meydana gelen olaylardan kaynaklanır. Dermoid kistler nadiren tiroid dokusuna ait dokular içerebilir ve hipertiroidi krizine neden olabilirler. Kistin patlaması ile dermoid kist içeriğinin batın içine yayılımı söz konusu olursa kimyasal peritonit denen karın içini örten zarın iltihabı meydana gelebilir. Bu durum oldukça ağır bir klinik tablodur. Kist tespit edildiğinde mümkünse laparaskopik yolla ve yumurtalıklara zarar vermeden alınmalıdır.

Kistadenom

Yumurtalık dokusunu dıştan saran yüzey tabakasından gelişen iyi huylu tümöral yapılardır.

Yumurtalık Kistlerinde ne zamana kanserden endişelenilmelidir?

Yumurtalık kistlerinin çoğu iyi huyludur. Aşağıda belirtilen durumlarda kanserden şüphelenilmelidir;

1) İki taraflı olması;

2) Kist içinde katı alanlar içermesi;

3) Kist çeperinin düzensiz olması;

4) Hızlı büyüme eğiliminde olması;

5) karın içinde swerbest sıvı (ascites) olması;

6) Tümör markeri adı verilen bazı kan belirteçlerinde (CA-125) yükselme olması. Yumurtalık kistinin kanser olduğundan şüphelenilmesi durumunda ameliyat bu konuda deneyimli bir kadın hastalıkları ve doğum uzmanı tarafından gecikmeden yapılmalıdır.

Yumurtalık Kistinin Torsiyonu ne demektir?

Kistin kendi etrafında dönerek kendi kan dolaşımını bozmasıyla ortaya çıkar. Kan dolaşımı bozulur ve dokular canlılığını yitirir. Bu oldukça ağrılı bir durumdur. Torsiyon riski özellikle çapı büyük kistlerde ve dermoid kistlerde daha fazladır. Bu durumda operasyon için erken davranılmalıdır. Ama çoğu zaman dokular canlılığını tamamen yitirdiği için torsiyone olan yumurtalığı korumak mümkün olmaz ve yumurtalığın cerrahi olarak çıkarılması gerekir.

Yumurtalık Kistleri ne zaman ameliyat edilmeli?

1. 5 cm’den büyük ve gözlemde devam eden (gözlem veya doğum kontrol hapları ile baskılanmaya rağmen devam ediyorsa) kist

2. Kanser şüphesi veren kist

3. Hızlı büyüyor ise

4. Torsiyon veya kist içeriği sızdırma şüphesi varlığında

Yumurtalık Kistlerinde Başlıca Cerrahi Tedaviler Nelerdir?

Kistin boyutu, sonografik görüntüsü, iyi ya da kötü huylu olma şüphesine göre cerrahi yöntem seçimi yapılır.

Laparaskopi

Kist küçük olup iyi huylu olarak göründü ise, sadece tanısal bir laparaskopi ya da ek olarak küçük bir operasyon gerekebilir. İnce özel cerrahi aletler kullanarak göbeğin hemen altında ve bir iki tane daha karında küçük insizyonlarla (kesilerle) ve bu insizyonlardan teleskopik sistemlerle batın içinin görüntülenmesine dayanır. Kistler bu yöntemle çıkarılabilir. Bu yöntem daha az ağrılı olup, hastanede yatış süreleri ve işe dönüş süreleri daha kısadır. Estetik olarak açık ameliyata (Laparatomiye) göre sonuçları daha iyidir.

Laparotomi

Büyük kistler için ve kötü huylu olma ihtimali olan kistlerin çıkarılması için kullanılan yöntemdir. Ameliyat esnasında kistle birlikte gerektiği zaman yumurtalığı da çıkarmak zorunlu olabilir.

Editör: Haber Merkezi