ABD Gıda ve İlaç Dairesi’nin (FDA) onayıyla tüketiciyle buluşan yapay somon balığı, Türkiye’de en çok Almus ilçesini yakından ilgilendiriyor. Tokat’ın gözde ihracat ürünü olan alabalık ve somon üretimi, yılda yaklaşık 6 bin tonluk hacmiyle büyük bir ekonomik katkı sağlıyor. Fakat biyoteknoloji şirketi Wildtype’ın geliştirdiği hücre kültürlü ürün, bu doğal dengeyi tehdit ediyor.
Doğal Üretime Yapay Rakip
Wildtype firması tarafından geliştirilen kültürlenmiş somon, herhangi bir denizde değil; laboratuvar ortamında somon hücrelerinin çoğaltılmasıyla elde ediliyor. FDA’nın verdiği “güvenlidir” onayı sonrası, bu ürün ilk olarak Portland’daki Kann restoranında menüye girdi. Şirketin beş restoranla daha anlaşma yapması ve artan tüketici ilgisi, bu yeni üretim modelinin hızla yaygınlaşabileceğini gösteriyor.
Almus'ta Yüzlerce Kişi Bu İşten Geçiniyor
Tokat’ın Almus ilçesinde faaliyet gösteren onlarca balık üretim tesisinde yüzlerce kişi istihdam ediliyor. Başta Rusya olmak üzere Avrupa Birliği ülkeleri, Japonya ve Çin’e yapılan ihracat, bölge ekonomisinin temel direklerinden biri. Ancak ABD’de yaşanan gelişme, Tokatlı üreticileri belirsizliğe sürüklüyor. Yapay balığın düşük maliyetli üretimi, ihracat pazarlarını yeniden şekillendirebilir.
Sekiz Eyalet Yasakladı, Diğerleri Sırada
Yapay et ve balık ürünleri, ABD’nin bazı eyaletlerinde siyasi tartışmalara yol açmış durumda. Şu ana kadar sekiz eyalet bu tür ürünlerin satışını yasakladı. Ancak FDA’nın onayı, federal düzeyde bu ürünlerin önünün açıldığını gösteriyor. Bu durum, üretim teknolojisinin dünya geneline yayılmasını hızlandırabilir.
Gıda Devrimi mi, Doğal Tüketimin Sonu mu?
Kültürlenmiş ürünler, hayvan kesimini ortadan kaldıran etik yönü ve çevresel etkiler açısından yenilikçi görülse de doğallık arayışındaki tüketici kitlesi için ikna edici olmaktan uzak. Tokatlı üreticiler, “Laboratuvarda değil, doğada yetişen balık sağlıklıdır” görüşünü savunuyor.
Tokat Ne Yapmalı?
Uzmanlara göre Tokat, kalite odaklı üretim stratejisini güçlendirmeli ve “doğal, yerel ve izlenebilir” üretim modelini ön plana çıkarmalı. Laboratuvar balığına karşı rekabetin tek yolu, doğallığı belgeleyen üretim zincirlerini kurmaktan geçiyor. Gıda teknolojilerinin gelişimi sürerken, Tokat’ın bu dönüşüme hazırlıklı olması kaçınılmaz görünüyor.
Yapay somon, dünya gıda sisteminde yeni bir sayfa açmış olabilir. Ancak Tokat’ın verimli suları ve deneyimli üreticileri, hâlâ sofralarda doğallığın arandığını biliyor. Bu gelişmelerin, Almus’taki üretimi nasıl etkileyeceği ise zamanla netleşecek. Ancak bir gerçek var ki; balık artık sadece suda değil, laboratuvarda da yetişiyor.
