Tokatlı tarih ve kültür meraklıları için Karadeniz’deki yeni durak belli oldu: Sinop Tarihi Cezaevi ve Müzesi...
Türkiye’nin kültürel belleğinde derin izler bırakan ve “Anadolu’nun Alkatrazı” olarak bilinen bu tarihi yapı, kapsamlı bir restorasyon süreci sonunda kapılarını yeniden ziyaretçilere açtı. Tokat’tan sadece 370 kilometre uzaklıkta yer alan bu eşsiz kültürel miras, artık hem bir müze hem de güçlü bir hafıza mekânı olarak hizmet veriyor.
Tarihin İçinde Bir Yürüyüş: Sinop Cezaevi’nde Yeni Dönem Başladı
Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Ersoy’un açıklamasına göre Sinop Tarihi Cezaevi, modern müzecilik anlayışıyla yeniden işlevlendirildi. Yaklaşık 3.500 metrekarelik sergileme alanı ile geçmişin izlerini bugüne taşıyan cezaevi, özgün mimarisi korunarak restore edildi.
Bakan Ersoy yaptığı açıklamada şu ifadelere yer verdi: “Anadolu’nun Alkatrazı, özgün dokusuyla artık bir müze: Sinop Tarihi Cezaevi kapılarını yeniden açıyor! Türkiye’nin belleğinde derin izler bırakan, edebiyat ve düşünce dünyamızdan pek çok önemli ismin izlerini taşıyan Sinop Tarihi Cezaevini, kapsamlı bir restorasyon sürecinin ardından modern müzecilik anlayışıyla yeniden işlevlendirdik. Sinop’a yalnızca bir müze değil, güçlü bir kültür ve hafıza mekânı kazandırıyoruz.”
Kaçmanın İmkânsız Olduğu Cezaevi: Anadolu’nun Alkatrazı
Evliya Çelebi'nin de seyahatnamesinde bahsettiği gibi, Sinop Cezaevi denilince akla gelen ilk özellik “kaçmanın imkânsız” olduğu yapısıdır. Kalın surlarla çevrili bu yapı, denizle çevrili oluşu nedeniyle mahkûmlar için gerçek bir çıkmaz yerdi. Bu özellikleri nedeniyle Amerika’daki Alcatraz Cezaevi’ne benzetilerek “Anadolu’nun Alkatrazı” olarak anılmaya başlandı.
Sinop Cezaevi’nde Yatan Ünlü İsimler
Bu cezaevi, sadece fiziksel yapısıyla değil, aynı zamanda içeride kalan ünlü mahkûmlarla da Türkiye kültür tarihine damgasını vurdu. Osmanlı döneminde önemli bir sürgün yeri olan cezaevinde kalan isimlerden bazıları şöyle:
Kırım Hanı Devlet Giray
Refik Halit Karay
Sabahattin Ali
Mustafa Suphi
Zekeriya Sertel
Burhan Felek
Osman Cemal Kaygılı
Ahmet Bedevî Kuran
Hüseyin Hilmi
Refik Cevat Ulunay
Bu isimler, Sinop’ta geçirdikleri yıllarda edebi ve siyasi eserlerine bu deneyimlerini de yansıttılar.
Sabahattin Ali’nin Kaleminden Cezaevi Şarkıları
Sinop Cezaevi’ni kültürel bir ikon haline getiren en önemli figürlerden biri şüphesiz Sabahattin Ali’dir. Burada kaldığı süre boyunca kaleme aldığı şiirler, halk arasında “Hapishane Şarkısı” olarak bilinir. Bunlar arasında:
“Aldırma Gönül”
“Dışarıda Mevsim Baharmış”
“Eşkıya Dünyaya Hükümdar Olmaz”
gibi ezgiler hafızalara kazınmıştır. Yine Sabahattin Ali’nin “Duvar” adlı kısa hikâyesi de bu cezaevinde geçen yaşanmışlıklardan izler taşır.
Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Uzanan Tarih
Sinop Cezaevi’nin yer aldığı yapı, aslında çok daha eskiye dayanan bir tarihe sahiptir. MÖ 700’lü yıllarda Miletliler tarafından inşa edilen Sinop Kalesi, zaman içinde farklı medeniyetlerin kontrolüne geçmiştir. İç kale kısmı, 1887 yılında Osmanlı yönetiminde resmî olarak hapishane haline getirilmiş ve bu özelliğini 1997 yılına kadar sürdürmüştür.
1999 yılında ise Kültür Bakanlığı’na devredilerek müzeye dönüştürülmesi kararlaştırılmıştır. Bu dönüşüm süreci, 2025 yılında tamamlanarak nihayet ziyaretçilere açıldı.
Tokatlılar İçin Kültürel Bir Rota
Tokatlı ziyaretçiler için bu müze hem yakınlığı hem de kültürel derinliği ile dikkat çekiyor. Tokat’tan yaklaşık 5 saatlik bir araç yolculuğu ile ulaşılabilen Sinop Cezaevi, özellikle tarih ve edebiyat meraklıları için bulunmaz bir fırsat sunuyor.
Aynı zamanda Sinop İç Kalesi yürüyüş yolları, cezaevi çevresinde yapılan düzenlemeler ve Karadeniz’in etkileyici manzarasıyla birleşerek ziyaretçilerine duygusal ve estetik bir deneyim sunuyor.
