Tokat Tarihinin En Yıkıcı Felaketlerinden Biri
25 Haziran 1908 tarihinde Tokat’ta meydana gelen sel felaketi, kentin belleğine kazınmış en yıkıcı afetlerden biri olarak tarihe geçti. Behzat Deresi'nin taşması sonucu yaşanan felakette, resmi kayıtlara göre 225 kişi hayatını kaybetti. Bunların 17’si askerdi. Yerel tarihçi Halis Cinlioğlu, gerçek ölü sayısının 500’e kadar çıkabileceğini belirtirken; aynı felaket, 1908’de The New York Times gazetesinde "2 bin kişinin öldüğü" bir trajedi olarak dünyaya yansıdı.
Felaketin En Çok Vurduğu Yer: Behzat Bölgesi
Sel, Behzat Camii’nin de içinde bulunduğu Behzat Mahallesi ile birlikte Soğukpınar, Devegörmez ve Çay Mahallesi dâhil olmak üzere 9 mahallede büyük tahribata neden oldu. Sel suları yer yer 3,5 metreye kadar yükseldi.
Toplam 649 bina hasar gördü:
6 cami
6 han ve otel
4 mektep
2 hamam
Çok sayıda devlet dairesi
Behzat Camii'nin hemen kuzeyinde bulunan Telgrafhane ise tamamen yıkıldı.
Telgraftan Kurtuluşa Uzanan Hikâye
Felaketin boyutlarını gözler önüne seren en çarpıcı belge, dönemin Tokat Başmutasarrıfı Celal Bey’in Sivas Valiliği’ne gönderdiği telgraftır. Celal Bey, “Burada değil, hiçbir yerde böyle bir felaket görülmedi” diyerek yaşananları rapor etti.
Telgraf memuru Ahmet Şevki Bey, selin bastığı sırada telgrafı çekmeyi başardıktan sonra canını zor kurtardı. Birçok asker sulara kapılırken, bazıları Tokat halkı tarafından kurtarıldı. 17 asker ise hayatını kaybetti. Cenazeleri Behzat Camii çevresinde toplanarak defin işlemleri yapıldı.
Tarihi Camide Kitabe ile Yaşatılıyor
Behzat Camii’nin batı duvarında yer alan Osmanlıca kitabe, bu büyük acının unutulmaması için inşa edildi. Caminin restorasyonu, Tokatlı hayırsever Tokadi Ahmet Lütfi Paşa tarafından üstlenildi. Kitabe, Osmanlı yazı sanatı ile işlenmiş olup felaketin tarihî tanıklığını sürdürmektedir.
1902 Saat Kulesi de Selden Etkilendi
Tokat Belediyesi Şehir Müzesi Sanat Tarihçisi Mesut Güneş, 1908’deki selin şehre verdiği zararı detaylarıyla anlattı. Suyun 3,5 metreye kadar ulaştığını söyleyen Güneş, bu nedenle Behzat bölgesinde yer alan 1902 yapımı saat kulesinin sonradan bir kat daha yükseltildiğini belirtti.
46 Yıl Öncesinde Bir Uyarı Varmış
1862 yılında Tokat’ta yaşanan başka bir selde bir kişi hayatını kaybetmiş, birçok hayvan telef olmuştu. Ancak 46 yıl sonra yaşanan bu büyük felaket, alınmayan önlemlerin acı bir sonucu olarak kayıtlara geçti.
Taşlara Kazınan Tarih
Tokatlıların hafızasında derin izler bırakan bu felaket, yalnızca tarih kitaplarında değil, Behzat Camii’nin taş duvarlarında da yaşıyor. Osmanlıca kitabe, geçmişten gelen bir uyarı niteliği taşıyor: Doğayla uyum içinde yaşamak, ihmale gelmez.
